Słowa kluczowe
paradygmat
adaptacja
samoorganizacja
wsparcie jakości życia
Jak cytować
Abstrakt
Liczne zmiany spowodowane przemianami natury paradygmatycznej oraz dodatkowo zakłócenia wywołane przez COVID-19 doprowadziły do powstania w teorii, metodologii oraz praktyce rewalidacyjnej rozwiązań nieco odmiennych od tradycyjnych. Najbardziej pierwotne dla rozpatrywanych zagadnień stany ekologiczne, w jakich mogą znajdować się organizmy, to stan nadwyżki populacyjnej oraz stan niedomiaru populacyjnego. Pierwszy z wymienionych stanów stał się podstawą opracowania teorii ewolucji, a drugi dał impuls do rozpatrywania wielu zjawisk w konwencji samoorganizujących się systemów, co niewątpliwie wywarło wpływ na formowanie się paradygmatów w obszarze rehabilitacji. Obecnie dominujący paradygmat humanistyczny i jego szczegółowe postacie stanowią podstawę rozwoju badań i praktyki związanej z szeroko ujętą problematyką niepełnosprawności. Wciąż pojawiają się nowe propozycje w tym zakresie. Jedną z nich stanowi paradygmat wspierania jakości życia osób z niepełnosprawnością.
Bibliografia
Bartniczak, M. (2017). Obszary zmian dyskursu naukowego warunkujące kierunek myślenia o narracji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 25, 38–54.
von Bertalanffy, L. (1984). Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania, tłum. E. Woydyłło-Woźniak. Warszawa: PWN.
Byra, S. (2019). Niepełnosprawność ruchowa w paradygmacie pozytywnie ukierunkowanym. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Dykcik, W. (2009). Pedagogika specjalna w systemie nauk pedagogicznych. W: W. Dykcik (red.), Pedagogika specjalna (s. 29–31) Poznań: Wydawnictwo UAM.
Ecarius, J. (2017). Pedagogiczne badania biograficzne w Niemczech. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 1(4), 35–46.
Głodkowska, J. (2014). Rozważania nad podmiotowością a niepełnosprawność – u źródeł współczesnego ujęcia i w perspektywie interdyscyplinarnej. Człowiek – Niepełnosprawność –Społeczeństwo, 2(24), 92–109.
Głodkowska, J. (2015). Autorstwo własnego życia osoby z niepełnosprawnością – konceptualizacja w perspektywie dobrostanu, podmiotowości, optymalnego funkcjonowania i wsparcia. W: J. Głodkowska (red.), Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności (s. 110–134). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Gómez, L.E., Schalock, R.L. i Verdugo, M.A. (2021). A New Paradigm in the Field of Intellectual and Developmental Disabilities: Characteristics and Evaluation. Psicothema, 33(1), 28–35. DOI: 10.7334/psicothema2020.385.
Hejnicka-Bezwińska, T. (2007). Paradygmat humanistyczny w pedagogice a pedagogika humanistyczna. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski i M. Nowak (red.), Edukacja, moralność, sfera publiczna. Materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP (s. 462–466). Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”.
Kijak, R. (2016). Dorośli z głębszą niepełnosprawnością intelektualną jako partnerzy, mał¬żonkowie i rodzice. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Kowalik, S. (2007). Bariery utrudniające włączanie osób niepełnosprawnych w życie społeczne. Próba sformułowania nowego podejścia teoretycznego. Nauka, 3, 49–69.
Kowalik, S. (2018). Stosowana psychologia rehabilitacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Krause, A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kuhn, T.S. (1968). Struktura rewolucji naukowych, tłum. H. Ostromęcka. Warszawa: PIW.
Livneh, H. i Martz, E. (2016). Psychosocial Adaptation to Disability Within the Context of Positive Psychology: Philosophical Aspects and Historical Roots. Journal of Occupational Rehabilitation, 26, 13–19. DOI: 10.1007/s10926-015-9601-6.
Majewicz, P. (1999). Orientacja patogenetyczna i salutogenetyczna w psychologii zdrowia – implikacje dla wychowania. W: H. Kosętka i J. Wyczesany (red.), Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży (s. 61–71). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Majewicz, P. (2006). Niepełnosprawność z perspektywy psychologii pozytywnej. W: J. Baran i S. Olszewski (red.), Świat pełen znaczeń – kultura i niepełnosprawność (s. 473–488). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Majewicz, P. (2015). Pozytywna psychologia rehabilitacji jako teoretyczno-praktyczna realizacja paradygmatu pozytywnego ukierunkowania. W: J. Głodkowska (red.), Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności (s. 25–42). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Majewicz, P. (2019). Rehabilitacja osób z niepełnosprawnością z perspektywy psychologii pozytywnej. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 44(2), 29–49.
Mikrut, A. (2011). Pozytywne ukierunkowanie jako paradygmat pedagogiki specjalnej. W: J. Baran, T. Cierpiałowska i A. Mikrut (red.), Teoria i praktyka oddziaływań profilaktyczno-wspierających rozwój osób z niepełnosprawnością (s. 16–22). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Niżnik, J. (1979). Idea paradygmatu w naukach społecznych. Człowiek i Światopogląd, 1, 143–150.
Obuchowska, I. (1987). Obecne i nieobecne paradygmaty w pedagogice specjalnej. Kwartalnik Pedagogiczny, 4, 29–33.
Rolling, J.H., Jr. (2020). Paradigms Lost. Studies in Art Education. A Journal of Issues and Research, 61(4), 356–360. DOI: https://doi.org/10.1080/00393541.2020.1820840.
Rudnicki, S. (2014). Niepełnosprawność i złożoność. Studia Socjologiczne, 2(213), 43–61.
Spassiani, N.A., Sawyer, A.R., Abou Chacra, M.S., Koch, K., Muñoz, Y.A. i Lunsky, Y. (2016). “Teaches People That I’m More Than a Disability”: Using Nominal Group Technique in Patient-Oriented Research for People With Intellectual and Developmental Disabilities. Intellectual and Developmental Disabilities, 54(2), 112–122. DOI: 10.1352/1934-9556-54.2.112.
Walmsley, J. (2001). Normalisation, Emancipatory Research and Inclusive Research in Learning Disability. Disability and Society, 16(2), 187–205.
Wehmeyer, M.L. (2013). Beyond Pathology: Positive Psychology and Disability. W: M.L. Wehmeyer (red.), The Oxford Handbook of Positive Psychology and Disability (s. 3–6). New York: Oxford University Press.
Woynarowska, A. (2010). Niepełnosprawność intelektualna w publicznym i prywatnym dyskursie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Zaorska, M. (2015). Paradygmatyczny pultanizm współczesnej pedagogiki specjalnej. Przegląd Badań Edukacyjnych, 20(1), 171–182.
Autor zgodnie z zaleceniem MNiSW, by przeciwdziałać praktykom „ghostwriting” i „guest authorship” składając tekst dołącza oświadczenie Autora/Autorów, w którym deklaruje wkład każdego z Autorów w powstawanie publikacji. Własnoręcznie podpisane oświadczenie należy przesłać na adres redakcji:
Joanna Skibska | w formie skanu przesłać poprzez system OJS (biblioteka wydawcy).
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów w związku z publikacją artykułu na łamach czasopisma Konteksty Pedagogiczne oraz nie otrzymują gratyfikacji finansowej za opublikowanie tekstu. Redakcja zastrzega sobie prawo do wprowadzania niewielkich zmian w artykułach, które nie mają wpływu na merytoryczną stronę publikacji.
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawnictwo Libron autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Wydawnictwo Libron posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie w informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma).
Tekst jest udostępniany w internecie na licencji CC-BY-SA