Słowa kluczowe
diagnoza pozytywna
niepełnosprawność
modele diagnozy
modele pomagania
Jak cytować
Abstrakt
Autorka prezentuje w artykule podstawowe założenia diagnozy pozytywnej, możliwej do wykorzystania w pracy z osobami niepełnosprawnymi. Wychodzi z założenia, że jednym z najważniejszych czynników warunkujących efektywność procesu wspierania rozwoju jest prawidłowo realizowany proces diagnostyczny, immanentnie powiązany z procesem pomagania osobom niepełnosprawnym w integrowaniu się ze światem społecznym i w pokonywaniu problemów rozwojowych wynikających z ich niepełnosprawności.
W proponowanym przez autorkę pozytywnym podejściu do diagnozy istotne są różne kategorie opisu diagnostycznego człowieka i świata jego życia: wielowymiarowość (różne sfery funkcjonowania i obszary), ciągłość (proces rozwoju w pełnym cyklu życia), ukierunkowanie rozwoju jednostki (prospołeczny, prorozwojowy vs. destrukcyjny rozwojowo), a także przede wszystkim konieczność odkrywania jego zasobów (potencjałów). Autorka prezentuje również proces i modele wsparcia rozwoju osób z niepełnosprawnością.
Ujęcie to lokuje procesy diagnozy i pomocy w podstawowym dla poznania człowieka paradygmacie psychologii pozytywnej (salutogeneza), skoncentrowanej na autokreacji i społecznej integracji jednostki z niepełnosprawnością, co jednocześnie wyznacza konieczność identyfikacji specyficznych potencjałów jednostki (diagnoza pozytywna).
Bibliografia
Antonovsky, A. (1979). Health, Stress and Coping: New Perspectives on Mental and Physical Well-Being. San Francisco: Jossey Bass.
Antonovsky, A. (1987). Unraveling the Mystery of Health. How People Manage Stress and Stay Well. San Francisco: Jossey Bass.
Antonovsky, A. (1997). Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia [The Sense of Coherence as a Determinant of Health]. In: I. Heszen-Niejodek and H. Sęk (eds.), Psychologia Zdrowia [Health Psychology] (pp. 206–231). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Antonovsky, A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować [Unraveling the Mystery of Health. How People Manage Stress and Stay Well]. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Brammer, L.M. (1984). Kontakty służące pomaganiu: procesy i umiejętności [Helping Contacts: Processes and Skills]. Warszawa: Studium Pomocy Psychologicznej PTP.
Brickmann, Ph., Kidder, L., Coates, D., Rabinowitz, V.C., Cohn, E. and Karuza, J. (1983a). The Dilemmas of Helping. Making Aid Fair and Effective. In: J.D. Fisher, A. Nadler and B.M. DePaulo (eds.), New Directions in Helping, Vol. 1 (pp. 18–49). New York: Academic Press.
Brickmann, Ph., Rabinowitz, V.C., Karuza, J., Coates, D., Cohn, E. and Kidder, L. (1983b). Modele pomagania i radzenia sobie [Models of Helping and Coping]. Nowiny Psychologiczne, 5, 1–27.
Carson, R.C., Butcher, J.N. and Mineka, S. (2003). Psychologia zaburzeń. Człowiek we współczesnym świecie [Psychology of Disorders. A Person in the Modern World], Vol. 1–2 transl. W. Dietrich et al. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Chrzanowska, I. (2019). Nauczyciele o szansach i barierach edukacji włączającej. [Teachers Talk about Opportunities and Barriers to Inclusive Education]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czapów, C. (1980) Wychowanie resocjalizujące – elementy metodyki i diagnostyki [Resocialisation Education – Elements of Methodology and Diagnostics]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ellis, C. and Bochner, A.P., (2000). Autoethnography, Personal Narrative, and Reflexivity: Researcher as Subject. In: N.K. Dnezin and Y.S. Lincoln (eds.), Handbook of Qualitative Research (pp. 733–768). Thousand Oaks: Sage Publications.
Filińska, M.D., Momot, B. and Wojciechowski, A. (eds.). (2010). Obecność i nieobecność. Sytuacja człowieka słabego we współczesnej cywilizacji (przyczynek do studium). [Presence and Absence. The Situation of a Weak Individual in Modern Civilization (A Contribution to a Study)]. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Frank, A.W. (1995). The Wounded Storyteller. Chicago: The University of Chicago Press.
Górski, S. (1993). Metodyka wychowania resocjalizującego [Methodology of Resocialisation Education]. In: W. Pomykało (ed.), Encyklopedia pedagogiczna [Pedagogical Encyclopedia] (pp. 367–372). Warszawa: Fundacja “Innowacja”.
Kanfer, F.H. and Goldstein, A.P. (1985). Psychologiczne metody pomagania innym [Psychological Methods of Helping Others]. Nowiny Psychologiczne, 1, 2–18.
Kostrzewski, J. (1993). Diagnoza odchyleń od normy [Diagnosis of Deviations from the Norm]. In: W. Pomykało (ed.), Encyklopedia pedagogiczna [Pedagogical Encyclopedia] (pp. 105–109). Warszawa: Fundacja “Innowacja”.
Lazarus, R. (1966). Psychological Stress and the Coping Process. New York: Springer.
Lazarus, R. and Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer.
Levi, L. (1974). Psychosocial Stress and Disease: a Conceptual Model. In: E.K.E. Gunderson and R.H. Rahe (eds.), Life Stress and Illness (pp. 231–287). Springfield JU: C. Thomas.
Lipkowski, O. (1993). Pedagogika specjalna [Special Pedagogy]. In: W. Pomykało (ed.), Encyklopedia pedagogiczna [Pedagogical Encyclopedia] (pp. 572–576). Warszawa: Fundacja “Innowacja”.
Maciarz, A. (2005). Pedagogika specjalna [Special Pedagogy]. In: T. Pilch (ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku [Pedagogical Encyclopedia of the 21st century], Vol. 4 (pp. 262–264). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie “Żak”.
Markowski, M.P. (2013). Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki [Sensitivity Policy. Introduction to Humanities]. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Niedbalski, J. (2019). Niepełnosprawność i osoby z niepełnosprawnością. Od pasywności i wykluczenia do aktywności życiowej i integracji społecznej [Disability and the Disabled. From Passivity and Exclusion to Life Activity and Social Integration]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Obuchowska, I. (1983). Dynamika nerwic. Psychologiczne aspekty zaburzeń nerwicowych u dzieci i młodzieży [The Dynamics of Neuroses. Psychological Aspects of Neurotic Disorders in Children and Adolescents]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Obuchowska, I. (1997). Diagnoza psychologiczna w poradniach psychologiczno-pedagogicznych [Psychological Diagnosis in Psychological and Pedagogical Counseling Centers]. Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego, 2(7), 5–15.
Popiołek, K. (1995). Modele pomagania i ich konsekwencje pedagogiczne [Models of Helping and their Pedagogical Consequences]. Chowanna, 1(4), 57–63.
Putko, A. (2008). Dziecięca “teoria umysłu” w fazie jawnej i utajonej a funkcje wykonawcze [Children’s “Theory of Mind” in the Explicit and Latent Phase and Executive Functions]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Pytka, L. (2005). Pedagogika resocjalizacyjna [Resocialization Pedagogics]. In: T. Pilch (ed.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku [Pedagogical Encyclopedia of the 21st Century], Vol. 4 (pp. 249–251). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie “Żak”.
Reimann, M. (2019). Nie przywitam się z państwem na ulicy. Szkic o doświadczeniu niepełnosprawności [I will not say hello to you in the street. A Sketch about the Experience of Disability]. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Seligman, M.E.P., Walker, E.F. and Rosenhan, D.L. (2003). Psychopatologia [Psychopathology]. Poznań: Zysk i S-ka.
Sęk, H. (2012), Orientacja patogenetyczna i saulogenetyczna w psychologii klinicznej [Pathogenetic and Saulogenetic Orientation in Clinical Psychology]. In: H. Sęk (ed.), Psychologia kliniczna [Clinical Psychology], Vol. 1 (pp. 39–54). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Smogorzewska, J. (2019). Środowisko szkolne a rozwój teorii umysłu u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Badanie podłużne uczniów z niepełnosprawnością i bez niepełnosprawności [The School Environment and the Development of Mind Theory in Younger School Age. Longitudinal Examination of Students with and without Disabilities]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Smogorzewska, J. and Szumski, G. (2015). Rozwijanie kompetencji społecznych dzieci przedszkolnych. Teoria – Metodyka – Efekty [Developing Social Competences of Pre-school Children. Theory – Methodology – Effects]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tokarczyk, E. (1997). Diagnoza dla celów resocjalizacji – specyfika i wynikające z niej trudności [Diagnosis for Resocialization Purposes – Specificity and Resulting Difficulties]. Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego, 2(7), 52–54.
Tyszkiewicz, L. (1997). Kryminogeneza w ujęciu kryminologii humanistycznej [Criminogenesis in terms of Humanistic Criminology]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wysocka, E. (2005). Źródła i mechanizmy kształtowania się postaw wobec niepełnosprawnych – analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje [Sources and Mechanisms of Shaping Attitudes towards the Disabled – Theoretical Analysis and Empirical Exemplifications]. In: J. Rottermund and A. Klinik, in cooperation with S. Wrona (eds.), Wybrane uwarunkowania rehabilitacji osób niepełnosprawnych [Selected Conditions for the Rehabilitation of the Disabled] (pp. 195–214). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Wysocka, E. (2006). Zraniona tożsamość ludzi niepełnosprawnych – źródła, konsekwencje i radzenie sobie z wewnętrznym piętnem i zewnętrznym „napiętnowaniem” [Wounded Identity of People with Disabilities – Sources, Consequences and Dealing with Internal ande External ‘Stigma’]. In: J. Rottermund (ed.), Wybrane aspekty pracy z niepełnosprawnymi [Selected Aspects of Working with the Disabled] (pp. 173–190). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Wysocka, E. (2008a). Experiencing Life and Problem-Solving Strategies from the Perspective of Disabled Youth vs Disabled Adults. The New Educational Review, 1(14), 29–43.
Wysocka, E. (2008b). Experiencing Life from the Perspective of Disabled Youth. In: T. Żółkowska and M. Wlazło (eds.), Special Pedagogy within Theoretical and Practical Dimension (pp. 539–548). Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Wysocka, E. (2008c). Strategie radzenia sobie i konsekwencje radzenia sobie z doświadczanymi problemami w deklaracjach młodzieży niepełnosprawnej [Coping Strategies and Consequences of Coping with Problems in Declarations by Disabled Youth]. In: T. Żółkowska and M. Wlazło (eds.), Pedagogika społeczna – koncepcje i rzeczywistość. Socjopedagogiczne aspekty rehabilitacji osób niepełnosprawnych [Social Pedagogy – Concepts and Reality. Socio-pedagogical Aspects of Rehabilitation of the Disabled] (pp. 301–308). Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Wysocka, E. (2013). Diagnostyka pedagogiczna. Nowe obszary i rozwiązania [Pedagogical Diagnostics. New Areas and Solutions]. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Wysocka, E. and Baron-Borys, J. (1995). Urzeczywistnienie idei integracji na przykładzie działalności Bodelschwinghowych Zakładów “Bethel” [Realization of the Idea of Integration on the Example of the Activities of the “Bethel” Bodelschwing Works]. Chowanna, 2(5), 49–60.
Zdrodowska, M. (2016). Między aktywizmem a akademią. Studia nad niepełnosprawnością [Between Activism and the Academy. Studies on Disability]. Teksty Drugie, 5, 384–403.
Żywicki, D. (2010). Czy osoby słabe, niepełnosprawne są światu potrzebne i dlaczego? [Does the World Need the Weak and Disabled? And Why Would It?]. In: M.D. Filińska, B. Momot and A. Wojciechowski (eds.), Obecność i nieobecność. Sytuacja człowieka słabego we współczesnej cywilizacji (przyczynek do studium) [Presence and Absence. The Situation of a Weak Individual in Modern Civilization (A Contribution to s Study)] (pp. 25–29). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Autor zgodnie z zaleceniem MNiSW, by przeciwdziałać praktykom „ghostwriting” i „guest authorship” składając tekst dołącza oświadczenie Autora/Autorów, w którym deklaruje wkład każdego z Autorów w powstawanie publikacji. Własnoręcznie podpisane oświadczenie należy przesłać na adres redakcji:
Joanna Skibska | w formie skanu przesłać poprzez system OJS (biblioteka wydawcy).
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów w związku z publikacją artykułu na łamach czasopisma Konteksty Pedagogiczne oraz nie otrzymują gratyfikacji finansowej za opublikowanie tekstu. Redakcja zastrzega sobie prawo do wprowadzania niewielkich zmian w artykułach, które nie mają wpływu na merytoryczną stronę publikacji.
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawnictwo Libron autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Wydawnictwo Libron posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie w informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma).
Tekst jest udostępniany w internecie na licencji CC-BY-SA