Słowa kluczowe
bioekologiczna teoria rozwoju człowieka
teoria Bronfenbrennera
wiedza nauczycieli na temat uczniów
środowisko wychowawcze i edukacyjne
Jak cytować
Abstrakt
Jak pokazują systematycznie publikowane dane statystyczne, 67% uczniów ze specjalnymi potrzebami edu-kacyjnymi uczęszcza w Polsce do szkół ogólnodostępnych i integracyjnych. Oznacza to, że każdy lub prawie każdy nauczyciel spotyka się w swojej karierze zawodowej z uczniami ze zróżnicowanymi możliwościami rozwojowymi i w uczeniu się, które powodują powstanie specjalnych potrzeb edukacyjnych. Dla skutecznej organizacji i przebiegu procesu kształcenia tych uczniów kluczowa jest nie tylko wiedza dotycząca cech samych uczniów, lecz także środowiska ich wychowania, jak również interakcje między podstawowymi mikrosystemami, w których uczeń bezpośrednio uczestniczy. Niniejszy artykuł przedstawia wyniki przeprowadzonych z dwanaściorgiem nauczycieli indywidualnych pogłębionych wywiadów etnograficznych, których celem było zdobycie orientacji w tym, jaką wiedzę dotyczącą uwarunkowań rozwoju i funkcjonowania konkretnych uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi deklarują badani. Jako podstawę konstruowania dyspozycji do wywiadów wykorzystałam teorię bioekologicznego rozwoju człowieka Uriego Bronfenbrennera, która ujmuje rozwój człowieka w koncentrycznie ułożonych systemach: mikro-, mezo-, egzo-, makro- i chronosystemie. W niniejszym artykule zaprezentowałam dane dotyczące deklarowanej wiedzy nauczycieli z perspektywy mikro- i mezosystemowej. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na to, że zdarza się, iż badani nauczyciele posiadają o swoich uczniach ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wiedzę niepełną, a czasami nawet błędną, stosują podobne sposoby wspierania uczniów mimo ich zróżnicowanych potrzeb, a także, że najchętniej pozostawiają większość działań wspierających w gestii nauczycieli wspomagających, widząc swoją rolę przede wszystkim jako nauczycieli tzw. wiodących.
Bibliografia
Bronfenbrenner, U. (1986). Ecology of the Family as a Context for Human Development: Research Perspectives. Developmental Psychology, 22, 727–728.
Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology of Human Development. Experiments by Nature and Design. Cambridge: Harvard University Press.
Chrzanowska, I. (2018). Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności [Special Education. From Tradition to the Present]. Kraków: Impuls.
Cole, M., John-Steiner, V., Scribner, S. & Souberman, E. (eds.) (1978). L.S. Vygotsky. Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Cambridge: Harvard University Press.
Denek, K. (1998). O nowy kształt edukacji [For a New Shape of Education]. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne “Akapit”.
Domagała-Zyśk, E., Knopik, T. & Oszwa, U. (2018). Znaczenie diagnozy funkcjonalnej w edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi [The Importance of Functional Diagnosis in the Education of Students with Special Educational Needs]. Roczniki Pedagogiczne, 10(46), 77–90. DOI: http://dx.doi.org/10.18290/ rped.2018.10.3-5.
Dudzikowa, M. (ed.) (1996). Nauczyciel – uczeń. Między przemocą a dialogiem: obszary napięć i typy interakcji [Teacher – Pupil. Between Violence and Dialogue: Areas of Tension and Types of Interaction]. Kraków: Impuls.
Duraj-Nowakowa, K. (2000). Systemologiczne inspiracje pedeutologii [Systemological Inspirations of Pedeutology]. Kraków: Impuls.
Dylak, S. (1995). Wizualizacja w kształceniu nauczycieli [Visualisation in Teacher Education]. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Goldstein, L. (2008). Teaching the Standards is Developmentally Appropriate Practice: Strategies for Incorporating the Sociopolitical Dimension of DAP in Early Childhood Teaching. Early Childhood Journal, 36(3), 253–260. DOI: 10.1007/ s10648-008-9079-2.
Knap-Stefaniuk, A. (2017). Wyzwania we współczesnej edukacji – znaczenie wiedzy z zakresu psychologii rozwojowej, nowe role nauczyciela i kształcenie dorosłych [Challenges in Contemporary Education – the Importance of Knowledge of Developmental Psychology, New Teacher Roles and Adult Education]. KNUV, 2(55), 197–213.
Konarzewski, K. (ed.) (1998). Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela [Art of Teaching. The Pedagogue’s Activities]. Warszawa: PWN.
Konecki, K.T. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana [Studies in Qualitative Research Methodology. Theory Consolidated]. Warszawa: PWN.
Kwiatkowska, H. & Lewowicki, T. (eds.) (1997). Źródła inspiracji współczesnej edukacji nauczycielskiej [Sources of Inspiration for Contemporary Teacher Education]. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP–Polskie Towarzystwo Pedagogiczne.
Mały Rocznik Statystyczny Polski 2018. Kształcenie osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi [Small Statistical Yearbook of Poland 2018. Education of People with Special Educational Needs]. Warszawa: GUS.
Okoń, W. (1999). Wszystko o wychowaniu [All About Upbringing]. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie “Żak”.
Olechowska, A. (2016). Specjalne potrzeby edukacyjne [Special Educational Needs]. Warszawa: PWN.
Reforma systemu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi [Reform of the Education System for Pupils with Special Educational Needs] (1998). Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
Szumski, G. (2019). Osiągnięcia szkolne – jakie uwarunkowania? [School Achievements – What Conditions Them?]. In: I. Chrzanowska & G. Szumski (eds.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole [Inclusive Education in Kindergarten and School] (pp. 72–77). Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.
Żukowska, Z. (1993). Nauczyciel: człowiek – pedagog – specjalista [Teacher: Person – Educator – Specialist]. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, 4, 110–114.
Autor zgodnie z zaleceniem MNiSW, by przeciwdziałać praktykom „ghostwriting” i „guest authorship” składając tekst dołącza oświadczenie Autora/Autorów, w którym deklaruje wkład każdego z Autorów w powstawanie publikacji. Własnoręcznie podpisane oświadczenie należy przesłać na adres redakcji:
Joanna Skibska | w formie skanu przesłać poprzez system OJS (biblioteka wydawcy).
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów w związku z publikacją artykułu na łamach czasopisma Konteksty Pedagogiczne oraz nie otrzymują gratyfikacji finansowej za opublikowanie tekstu. Redakcja zastrzega sobie prawo do wprowadzania niewielkich zmian w artykułach, które nie mają wpływu na merytoryczną stronę publikacji.
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawnictwo Libron autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Wydawnictwo Libron posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie w informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma).
Tekst jest udostępniany w internecie na licencji CC-BY-SA