Słowa kluczowe
nauczyciel w edukacji drugiej szansy
refleksyjność
metody autorefleksyjne
dyskurs
analizy dyskursywne
etnometodologia
Jak cytować
Abstrakt
Badania nad właściwościami środowiska edukacyjnego w szkołach drugiej szansy znajdują zastosowanie jako element wypracowania efektywniejszych narzędzi pozwalających na włączenie grup zmarginalizowanych do udziału w rynku pracy i zapewnienie im lepszych warunków socjalno-ekonomicznych. W edukacji drugiej szansy nauczycielom w szkołach podstawowych i średnich przydziela się rolę, do której w ramach swojego kształcenia zawodowego i dotychczasowej praktyki pedagogicznej nie byli przygotowywani, a która wymaga od nich przewartościowania zakresu kompetencji. Celem artykułu jest nakreślenie jednej z możliwych perspektyw teoretyczno-metodologicznych kształcenia nauczycieli w ramach edukacji drugiej szansy, uwzględniającej ich funkcjonowanie w aktualnych warunkach, z ich pozycji, z wykorzystaniem narzędzi autorefleksji, zwłaszcza dzienników lekcyjnych, jako obrazu ich codziennej praktyki edukacyjnej. Zastosowanie analizy dyskursywnej i etnometodologii stanowi bardzo efektywny sposób przekazywania wiedzy o konstruowaniu ram tożsamościowych i praktyk samopoznania oraz zarządzania procesami kształcenia, biorąc pod uwagę cechy odrębne ich uczestników, wrażliwość na odmienność i wyjątkowość potencjału jednostek, w toku nieustannego dynamicznego rozwoju i zmian. Zaproponowano model obrazujący pozycję nauczyciela w ramach edukacji drugiej szansy w pięciu wymiarach: 1) autoidentyfikacja, 2) autodeterminacja, 3) autointerpretacja, 4) samodoskonalenie, 5) autoinspiracja. Poszczególne wymiary funkcjonują jako pola dyskretne, z własnym życiem i dynamiką, nie wykluczają jednak wzajemnych powiązań.
Bibliografia
Adger, C.T. (2001). Discourse in Educational Setting. In: D. Schiffrin, D. Tannen & H.E. Hamilton (eds.), The Handbook of Discourse Analysis (pp. 503–516). Oxford: Blackwell Publishing.
Albert, S. & de Ruiter, J.P. (2018). Repair: The Interface between Interaction and Cognition. Topics in Cognitive Science, 10(2), 279–313. DOI: 10.1111/tops.12339.
Bajtoš, J. & Orosová, R. (2011). Mikrovyučovanie v pregraduálnej príprave učiteľov [Mickoeducation in pre-gradual preparation of teachers]. Košice: FF UPJŠ.
Beneš, M. (2008). Andragogika [Andragogy]. Praha: Grada.
Beneš, M. (2014). Andragogika [Andragogy]. 2. vyd. Praha: Grada Publishing.
Bonková, J. (2004). Ethnomethodological Approach: The Case of Degradation Practises. Sociológia, 36(4), 361–376.
Boud, D., Keogh, R. & Walker, D. (1996). Promoting Reflection in Learning: A Model. In: R. Edwards, A. Hanson & P. Raggatt (eds.), Boundaries of Adult Learning (pp. 32–56). New York: Routledge.
Burbules, N. & Bruce, B. (2001). Theory and Research on Teaching as Dialogue. In: V. Richardson (ed.), Handbook of Research on Teaching (pp. 1102–1121). Washington: American Educational Research Association.
Cheng, X. & Pan, X. (2019). English Language Teacher Learning in Professional Learning Communities: A Case Study of Chinese Secondary School. Professional Development in Education, 45(4), 698–712. DOI: 10.1080/19415257.2019.1579109.
Cosh, S. & Tully, P.J. (2014). „All I Have to Do Is Pass”: A Discursive Analysis of Student Athletes’ Talk about Prioritising Sport to the Detritment of Education to Overcome Stressors Encountered in Combining Elite Sport and Tertiary Education. Psychology of Sport and Exercise, 15(1), 180–189. DOI: 10.1016/j.psychsport.2013.10.015.
Coulon, A. (1995). Ethnomethodology. Thousand Oak: Sage Publications.
Coulson, D. & Harvey, M. (2013). ‘Scaffolding Student Reflection for Experience-based Learning: A Framework’. Teaching in Higher Education, 18(4), 401–413. DOI: 10.1080/13562517.2012.752726.
Coulter, J. (1991). Logic: Ethnomethodology and the Logic of Language. In: G. Button (ed.), Ethnomethodology and the Human Scenes (pp. 20–50). London: Cambridge University Press.
Dewey, J. (1933). How We Think. Buffalo, NY: Prometheus Books.
Duranti, A. & Goodwin, C. (1992). Rethinking Context: Language as an Interactive Phenomenon. Cambridge: Cambridge University Press.
Europe 2020: A Strategy for smart, Sustainable and Inclusive Growth (2010). Brusel: European commission, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?ur i=CELEX:52010DC2020&from=en [accessed: 20.05.2021].
Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse Textual Analysis for Social Research. London: Routledge.
Fairclough, N. & Wodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. In: T.A. van Dijk (ed.), Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction (pp. 258–284). London: Sage.
Feranská, M. (2017). Sebareflexia ako jeden z determinantov profesíjného rozvoja učiteľa [Self-reflection as One of Professional Development of Teacher Determinant]. In: J. Králík (ed.), Evropské pedagogické fórum 2017. Koncepce vzdělávání a psychologie, ročník VII. [European Forum of Paedagogy 2017. The Conception of Education and Psychology, Vol. VII] (pp. 82–87). Hradec Králové: MAGNANIMITAS.
Foucault, M. (2002). Archeologie vědění [Archaeology of Knowledge]. Praha: Herman a synové.
Freire, P. (1972). Pedagogy of the Oppressed. Harmondsworth: Penguin.
Garfinkel, H. (1967). Studies in Ethnomethodology. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
Garfinkel, H. & Sacks, H. (1970). On the Formal Structures of Practical Actions. In: J. McKinney & E. Tiryakian (eds.), Theoretical Sociology: Perspectives and Developments (pp. 337–366). New York: Apleton-Century-Crofts.
Gee, P. & Green, J. (1998). Discourse Analysis, Learning, and Social Practice: A Methodological Study. Review of Research in Education, 23, 119–169.
Gomes, M.C., Fonseca, M.F.R., Dias, M.T. & Vargas, P.G. (2010). Culture, Cognition and Language in the Constitution of Reading and Writing Practices in an Adult Literacy Classroom. Psicologia: Reflexão e Crítica, 24(3), 561–569. DOI: 10.1590/ S0102-79722011000300017.
Green, J.L., Baker, W.D., Chian, M.M., Vanderhoff, C., Hoope, L., Kelly, G., Skukauskaite, A. & Kalainoff, M.Z. (2020). Studying the Over-Time Construction of Knowledge in Educational Settings: A Microethnographic Discourse Analysis Approach. Review of Research in Education, 44, 161–194.
Grossman, R. (2008). Structures for Facilitating Student Reflection. College Teaching, 57(1), 15–22. DOI: 10.3200/CTCH.57.1.15-22.
Guzmán, A.M., Stecher, A. & Rueda, L.Í. (2016). Discoursive Psychology Contribution to Qualitative Research in Social Psychology: An Analysis of Its Ethnomethodological Heritage. Psicologia USP, 27(3), 510–520.
Habermas, J. (1974). Theory and Practice. London: Heinemann.
Harré, R. & Gillett, G.R. (2001). Diskurz a myseľ: Úvod do diskurzívnej psychológie [Discourse and Mind: An Introduction to Discursive Psychology]. Bratislava: IRIS.
Heritage, J. (1984). Garfinkel and Ethnometodology. Cambridge: Polity.
Hu, W. & Little, M. (2015). So What’s the Problem? Reflection and Reflexivity as Agents of Change. Medical Education, 49, 1174–1186. DOI: 10.1111/medu.12890.
Hupková, M. (2006). Profesijná sebareflexia učiteľa [Professional Self-reflection of Teacher]. Nitra: PF UKF.
Jalilifar, A., Khazaie, S. & Kasgari, Z.A. (2014). Critical Discourse Analysis of Teachers’ Written Diaries Genre: The Critical Thinkong Impact on Cognition in Focus. Social and Behavioral Sciences, 98, 735–741.
Klapko, D. (2016). Diskurzivní analýza a její využití ve výzkumu edukačních jevů [Discursive Analysis and Using of It in Educational Phenomena Research]. Pedagogická orientace, 26(3), 379–414.
Končeková, Ľ. (2010). Vývinová psychológia [Developmental Psychology]. Prešov: Vydavateľstvo Michala Vaška.
Korobov, N. (2010). A Discursive Psychological Approach to Positioning. Qualitative Research in Psychology, 7, 263–277. DOI: 10.1080/14780880902822321.
Kuhn, L. (2008). Complexity and Educational Research: A Critical Reflection. Educational Philosophy and Theory, 40(1), 177–189. DOI: 10.1111/j.1469-5812.2007.00398.x.
Lester, J.N. (2011). Exploring the Borders of Cognitive and Discursive Psychology: A Methodological Reconceptualization of Cognition and Discourse. Journal of Cognitive Education and Psychology, 10(3), 280–293. DOI: 10.1891/1945-8959.
Lisabonská stratégia [Lisbon Strategy] (2000). Bratislava: Ministerstvo investícií, regionálneho rozvoja a informatizácie Slovenskej republiky, https://www.mirri.gov.sk/sekcie/ cko/strategia-europa-2020/lisabonska-strategia/index.html [accessed: 15.05.2021].
Logren, A., Ruusuvuori, J. & Laitinen, J. (2017). Self-reflective Talk in Group Counselling. Discourse Studies, 19(4), 422–440. DOI: 10.1177/1461445617706771.
Lukáč, M. (2013). Dospelí a školská edukácia – od historických aspektov k aktuálnym výzvam [Adults and School Education – from Historical Aspects to Current Challenges]. In: E. Lukáč (ed.), Metamorfózy edukácie I. Zborník [Metamorphoses of Education I. Proceedings] (pp. 35–48). Prešov: Prešovská univerzita v Prešove, https:// www.pulib.sk/web/kniznica/elpub/dokument/Lukac2/subor/Lukac.pdf [accessed: 15.05.2021].
Lukáčová, S. (2013). Druhošancové vzdelávanie v nadnárodných a národných dokumentoch [Second-chance Education in Transnational and National Documents]. In: E. Lukáč (ed.), Edukácia človeka – problémy a výzvy pre 21. storočie [Human Education – Problems and Challenges for the 21st Century] (pp. 358–362). Prešov: Prešovská univerzita v Prešove, https://www.pulib.sk/web/pdf/web/viewer.html?file=/web/kniznica/ elpub/dokument/Lukac1/subor/9788055508252.pdf [accessed: 15.05.2021].
Lukáčová, S. (2017). Učiteľ ako vzdelávateľ dospelých v druhošancovom vzdelávaní odsúdených [A Teacher as an Adult Educator in the Secondary Education of Convicts]. In: I. Pavlov (ed.), Kontexty podpory profesijného rozvoja učiteľstva [Contexts to Support the Professional Development of Teachers] (pp. 129–144). Banska Bystrica: Belianum.
Machalová, M. (2006). Psychológia vo vzdelávaní dospelých [Psychology in Adult Education]. 1. ed. Bratislava: Gerlach Print.
Mann, K., Gordon, J. & MacLeod, A. (2009). Reflection and Reflective Practice in Health Professions Education: A Systematic Review. Advances in Health Sciences Education, 14, 595–621.
Mascolo, M.F. (2009). Beyond Student-Centered and Teacher-Centered Pedagogy: Teaching and Learning as Guided Participation. Pedagogy and the Human Sciences, 1(1), 3–27.
Maynard, D.W. & Clayman, S.E. (1991). The Diversity of Ethnomethodology. Annual Review of Sociology, 17, 385–418.
Mead, G.H. (1912). The Mechanism of Social Consciousness. Journal of Philosophy, Psychology and Scientific Methods, 9, 401–406.
Mezirow, J. (1990). How Critical Reflection Triggers Transformative Learning. In: J. Mezirow et al. (eds.), Fostering Critical Reflection in Adulthood (pp. 1–20). San Francisco: Jossey Bass.
Mezirow, J. (1998). On Critical Reflection. Adult Education Quarterly, 48(3), 185–198. DOI: 10.1177/074171369804800305.
Minor, L.C. (2002). Preservice Teachers’ Educational Beliefs and Their Perceptions of Characteristics of Effective Teachers. Journal of Educational Research, 96(2), 116–127. DOI: 10.1080/00220670209598798.
de Montigny, G. (2007). Ethnomethodology for Social Work. Qualitative Social Work, 6(1), 95–120. DOI: 10.1177/1468017318795925.
Morin, E. (2001). Seven Complex Lessons in Education for the Future. Paris: UNESCO Publishing.
Orosová, R., Ganajová, M., Rozenfeld, J. & Desiatniková, L. (2018). Metódy sebareflexie v praktickej profesijnej príprave učiteľov [Methods of Self-reflection in Practical Professional Training of Teachers]. Journal of Global Science, 3(1), http://www.jogsc. com/pdf/2018/1/metody_sebareflexie.pdf [accessed: 5.05.2021].
Pereira, A. (2014). The Discursive Analysis of Body Representation: A Critical, Realistic and Embodied Overview. Portuguese Journal of Social Science, 13(1), 75–92. DOI: 10.1386/pjss.13.1.75_1.
Petlák, E. (2019). Motivácia v edukačnom procese [Motivation in the Educational Process]. Bratislava: Wolters Kluwer.
Pilouras, P., Plakitsi, K. & Nasis, G. (2015). Discourse Analysis of Science Teachers Talk as Self-reflective Tool for Promoting Effective NOS Teaching. World Journal of Education, 5(6), 96–107.
Průcha, J. (1997). Moderní pedagogika [Modern Pedagogy]. Praha: Portal.
Průcha, J., Walterová, E. & Mareš, J. (1995). Pedagogický slovník [Pedagogical Dictionary]. Praha: Praha Portál.
Raffel, S. (2007). Self-Reflective Rule-Following. Culture and Oreganization, 13(4), 327–335.
Ritzer, G. (1993). The McDonaldization of Society. Thousand Oaks: Pine Forge Press.
Ryan, M. (2012). Conceptualising and Teaching Discursive and Performative Reflection in Higher Education. Studies in Continuing Education, 34(2), 207–223. DOI: 10.1080/0158037X.2011.611799.
Sacks, H. (1963). On Sociological Description. Berkeley Journal of Sociology, 8, 1–16.
Sacks, H. (1995). Lectures on Conversation, Vol. 1–2. Oxford: Blackwell Publishing.
Samuels, M. & Betts, J. (2007). Crossing the Threshold from Description to Deconstruction: Using Self-assessment to Deepen Reflection. Reflective Practice: International and Multidisciplinary Perspectives, 8(2), 269–283. DOI: 10.1080/14623940701289410.
Sandars, J. (2009). The Use of Reflection in Medical Education: AMEE Guide No. 44. Medical Teacher, 31, 685–695. DOI: 10.1080/01421590903050374.
Schiffrin, D., Tannen, D. & Hamilton, H. (eds.) (2001). The Handbook of Discourse Analysis. Oxford: Blackwell.
Schon, D. (1983). The Reflective Practitioner. San Francisco: Jossey-Bass.
Sedláková, M. (2018). Potenciál diskurzivní analýzy a vizuální metodologie v postmoderním paradigmatu vědy [The Potential of Discursive Analysis and Visual Methodology in the Postmodern Paradigm of Science]. Pedagogická orientace, 28(1), 163–180. DOI: 10.5817/PedOr2018-1-163.
Semetsky, I. (2005). Not by Breadth Alone: Imaging a Slf-organised Classroom. Complicity: An International Journal of Complexity and Education, 2(1), 19–36.
Švec, Š. (2008). Anglicko-slovenský lexikón pedagogiky a andragogiky [English-Slovak Lexicon of Pedagogy and Andragogy]. Bratislava: Iris.
Tal, C. (2012). Discourse and Reflection Competencies Developed by Student Teachers through Repeated Children’s Book Read Alouds: A Multiple Case Study. ISRN Education, 2012, 1–10, http://downloads.hindawi.com/archive/2012/308198.pdf [accessed: 23.05.2021].
Vágnerová, M. (2012). Vývojová psychológie [Developmental Psychology]. 2. ed. Praha: Karolinum.
Waring, H.Z. (2014). Mentor Invitations for Reflection in Post-observation Conferences: Some Preliminary Considerations. Applied Linguistics Review, 5(1), 99–123.
Washington, R.O. (1982). Social Development: A Focus for Practice and Education. Social Work, 27(1), 104–109. DOI: 10.1093/sw/27.1.104.
Wertsch, J. (1991). Voices of the Mind: A Sociokultural Approach to Mediated Action. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Wiegerová, A. & Lampertová, A. (2012). Denník učiteľa ako výskumný nástroj [Teacher’s Diary as a Research Tool]. Kvalita ve vzdělávání, Sborník konference České asociace pedagogického výzkumu, http://www.capv.cz/index.php/cz/2012/39-sborniky-capv/archiv-sborniku/2012/200-dennik-ucitela-ako-vy-skumny-nastroj [accessed: 30.04.2021].
York, C.S., Yamagata-Lynch, L.C. & Smaldino, S.E. (2016). Adult Reflection in a Graduate-level Online Distance Education Course. Reflective Practice: International and Multidisciplinary Perspectives, 17(1), 40–58. DOI: 10.1080/14623943.2015.1123686.
Autor zgodnie z zaleceniem MNiSW, by przeciwdziałać praktykom „ghostwriting” i „guest authorship” składając tekst dołącza oświadczenie Autora/Autorów, w którym deklaruje wkład każdego z Autorów w powstawanie publikacji. Własnoręcznie podpisane oświadczenie należy przesłać na adres redakcji:
Joanna Skibska | w formie skanu przesłać poprzez system OJS (biblioteka wydawcy).
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów w związku z publikacją artykułu na łamach czasopisma Konteksty Pedagogiczne oraz nie otrzymują gratyfikacji finansowej za opublikowanie tekstu. Redakcja zastrzega sobie prawo do wprowadzania niewielkich zmian w artykułach, które nie mają wpływu na merytoryczną stronę publikacji.
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawnictwo Libron autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Wydawnictwo Libron posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie w informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma).
Tekst jest udostępniany w internecie na licencji CC-BY-SA