Słowa kluczowe
innowator
nauczyciel
pedagog specjalny
mechanizmy zmiany
kształcenie akademickie
praca dyplomowa/magisterska
Jak cytować
Abstrakt
W opracowaniu przedstawiono rozważania dotyczące stawania się refleksyjnym praktykiem i innowatorem przez pedagogów specjalnych w kontekście przemian współczesnego świata. W odwołaniu do literatury przedmiotu uznano te kompetencje za ważne w przygotowaniu do zawodu oraz codziennej pracy każdego nauczyciela, w tym pedagoga specjalnego, a jednocześnie za niewystarczająco widoczne w realizowanych działaniach kształcenia akademickiego oraz praktyki. Tekst rozdzielono śródtytułami. Najpierw omówiono kwestie niespodziewanych wyzwań i dynamicznych zmian, które napotkała edukacja na przełomie drugiej i trzeciej dekady XXI wieku, głównie wynikające z pandemii COVID-19. Następnie zwrócono uwagę na zmieniające się potrzeby, ale także słabości kształcenia pedagogów specjalnych oraz możliwości realizowania profesji pedagoga specjalnego w dobie przemian systemu edukacji. W prezentowanych rozważaniach uwzględniono aktualny kontekst, w odwołaniu do mechanizmów zmian zachodzących w XXI wieku, skupionych wokół zagadnień technologicznych, politycznych oraz kulturowych. Za ważną część kształtowania kompetencji refleksyjnego praktyka i innowatora uznano uczestniczenie w seminarium i przygotowanie pracy dyplomowej, w powiązaniu z aktywnością studentów w ramach realizowanego planu studiów na wcześniejszych latach. Nabywane tą drogą doświadczenia winny pozwolić na zdobywanie umiejętności potrzebnych do wykonywania codziennej pracy nauczyciela opartej na wiedzy, badaniach naukowych i diagnozie zespołu uczniowskiego (evidence-based practice). Jednocześnie krytycznie oceniono w tym względzie aktualny stan. W ramach konkluzji sformułowano wniosek o zjawisku niedowartościowania potrzeby i podejmowanych działań w zakresie kształtowania refleksyjności i innowacyjności w edukacji akademickiej przyszłych pedagogów specjalnych oraz doskonalenia tych kompetencji u czynnych profesjonalistów. Postuluje się więc podjęcie namysłu nad dokonaniem w tym zakresie zmian.
Bibliografia
Banach, C. (2004). Nauczyciel. W: J. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 3 (s. 548–553). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Chrzanowska, I. i Szumski, G. (2019). Kompetencje zawodowe – jakie wyzwania? W: I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (s. 54–61). Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.
Czerepaniak-Walczak, M. (1997). Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela. Toruń–Poznań: Wydawnictwo Edytor.
Czerwińska, K. (2017). Refleksyjność w pracy dydaktycznej z uczniem z niepełno¬sprawnością wzroku – wybrane aspekty teoretyczne. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, XXXVI(2), 59–73. DOI: 10.17951/lrp. 2017.36.2.59.
Gajdzica, Z. (2019). Zasady organizacji kształcenia w edukacjach inkluzyjnych uczniów z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 33, 26–39.
Gaś, Z.B. (2001). Doskonalący się nauczyciel. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kosakowski, C. (2003). Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”.
Kuźma, J. (2005). Postęp, nowatorstwo i innowacje w procesie pedagogicznym. W: J. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 4 (s. 749–755). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
MNiSW (2019a). Rozporządzenie MNiSW w sprawie standardu kształcenia przygoto¬wującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Standard kształcenia przygotowują¬cego do wykonywania zawodu nauczyciela pedagoga specjalnego, nauczyciela logopedy i nauczyciela prowadzącego zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Dz.U., poz. 1450, Załącznik 3.
MNiSW (2019b). OPI: niemal co dziesiąta praca dyplomowa może być plagiatem, https:// naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C78634%2Copi-niemal-co-dziesiata-praca-dyplomowa-moze-byc-plagiatem.html [dostęp: 4.05.2021].
Paris, S.G. i Ayres, L.R. (1997). Stawanie się refleksyjnym uczniem i nauczycielem, tłum. M. Janowski i M. Micińska. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Perkowska-Klejman, A. (2018). Refleksyjność w kontekście uczenia się. Poszukiwanie pojęć, modeli i metod. Przegląd literatury przedmiotu, https://www.researchgate.net/ publication/330168715_Refleksyjnosc_w_kontekscie_uczenia_sie_Poszukiwanie_ pojec_modeli_i_metod [dostęp: 25.04.2021].
Półturzycki, J. (2003). Innowacja pedagogiczna. W: J. Pilch (red.), Encyklopedia peda¬gogiczna XXI wieku, t. 2 (s. 332–333). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Ratuś, A. (2004). Nowatorstwo pedagogiczne. W: J. Pilch (red.), Encyklopedia pedago¬giczna XXI wieku, t. 3 (s. 703–708). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Rock, M. L., Spooner, F., Nagro, S., Vasquez, E., Dunn, C., Leko, M., Luckner, J., Bausch, M., Donehower, C. i Jones, J.L. (2016). 21st Century Change Drivers: Considerations for Constructing Transformative Models of Special Education Teacher Development. Teacher Education and Special Education, 39(2), 98–120.
Rose, D.H., Gravel, J.W. i Gordon, D.T. (2014). Universal Design for Learning. W: L. Florian (red.), Sage Handbook of Special Education (s. 475–489). Los Angeles– London–New Delhi–Singapore–Washington DC: Sage.
Schön, D. (1987). The Reflective Practitioner. How Professionals Think in Action. New York: Basic Books.
Sekułowicz, M. (2005). Nauczyciele szkolnictwa specjalnego wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym. Analiza przypadków. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
Siemak-Tylikowska, A., Kwiatkowska, H. i Kwiatkowski, S.M. (red.). (1998). Edukacja nauczycielska w perspektywie wymagań zmieniającego się świata. Warszawa: Wydaw¬nictwo Akademickie „Żak”.
Szempruch, J. (2012). Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Szumski, G. (2019). Koncepcja edukacji włączającej. W: I. Chrzanowska i G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (s. 14–25). Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji.
Szymczak, J. (2009). Bycie (stawanie się) refleksyjnym nauczycielem. Perspektywa socjokulturowa. Forum Dydaktyczne, 5–6, 50–58.
Szymczak, J. (2017). Typologia nauczycielskiej refleksji dotyczącej pracy z uczniami. Problemy Wczesnej Edukacji, 3(38), 50–60.
Wojnar, I. i Kubin, J. (red.). (1998). Edukacja wobec wyzwań XXI wieku. Warszawa: Elipsa.
Woronowicz, W. (2006). Refleksyjny praktyk. W: J. Pilch (red.), Encyklopedia peda¬gogiczna XXI wieku, t. 5 (s. 72–74). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Zaorska, M. (2012). Rola i miejsce pedagoga specjalnego w kreowaniu działalności edukacyjno-terapeutycznej. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika XXVIII. Nauki Humanistyczno-Społeczne, 405, 13–23.
Autor zgodnie z zaleceniem MNiSW, by przeciwdziałać praktykom „ghostwriting” i „guest authorship” składając tekst dołącza oświadczenie Autora/Autorów, w którym deklaruje wkład każdego z Autorów w powstawanie publikacji. Własnoręcznie podpisane oświadczenie należy przesłać na adres redakcji:
Joanna Skibska | w formie skanu przesłać poprzez system OJS (biblioteka wydawcy).
Autorzy nie ponoszą żadnych kosztów w związku z publikacją artykułu na łamach czasopisma Konteksty Pedagogiczne oraz nie otrzymują gratyfikacji finansowej za opublikowanie tekstu. Redakcja zastrzega sobie prawo do wprowadzania niewielkich zmian w artykułach, które nie mają wpływu na merytoryczną stronę publikacji.
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Wydawnictwo Libron autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Wydawnictwo Libron posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie w informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma).
Tekst jest udostępniany w internecie na licencji CC-BY-SA