Tom 1 Nr 10 (2018)

We współczesnej przestrzeni edukacyjnej wsparcie jest interpretowane wielokontekstowo, ponieważ odnosi się do wszystkich działających w niej podmiotów. Jednak szczególnym przedmiotem uwagi są dziecko-uczeń oraz nauczyciel, bowiem to oni wobec wyzwań współczesności muszą mierzyć się z realizacją określonych zadań, wśród których dominować powinno kształcenie dla rozwoju, „ożywiające i pobudzające do życia funkcje dopiero dojrzewające” (Wygotski, 1989, s. 256).

Kształcenie dostrzegające potrzeby i możliwości każdego dziecka-ucznia, by przy życzliwym wsparciu nauczyciela mogło uczyć się w dostępny dla niego sposób, co ma być gwarancją zmian jakościowych w rozwoju jednostki. Wspieranie powinno więc wynikać z wrażliwości oraz czujności nauczyciela, który na pierwszym miejscu stawia dziecko-ucznia, by wzmacniać jego potencjał rozwojowy oraz uczyć je samodzielności myślenia i działania. Chodzi o to, aby nauczyciel umożliwił uczniowi zdobywanie doświadczeń w trakcie wspólnego rozwiązywania problemów – „dzielenia” wykonywanych czynności, dążąc do tego, by przejął on kontrolę nad podejmowanymi aktywnościami (Filipiak, 2015), bowiem istotną cechą nauczania jest to, iż tworzy strefę najbliższego rozwoju, czyli daje początek wielu wewnętrznym procesom rozwoju, uruchamia te procesy, na razie dostępne dziecku tylko w sferze obcowania z otoczeniem i współpracy […], a potem po przejściu rozwoju wewnętrznego stające się wewnętrznym dorobkiem samego dziecka. […] procesy rozwoju idą w ślad za procesami nauczania, które tworzą strefę najbliższego rozwoju. (Wygotski, 1971, s. 546–547) W związku z tym wsparcie powinno być procesem „uruchamiającym” funkcjonowanie dziecka i jego rozwój. Ma być konsekwencją „mądrej” aktywności nauczyciela przez budowanie atmosfery inicjatywnej współpracy, co z kolei ma pomóc dziecku osiągnąć cel zadania. Nie powinien go jednak w nim wyręczać, 8 / Słowo wstępne lecz nie śpiesząc się, dać mu czas na myślenie, rozumowanie i wnioskowanie.

W rezultacie wsparcie powinno stać się fundamentem działań i współpracy nauczyciela z dzieckiem i opierać się na reagowaniu w porę oraz dostosowaniu się do możliwości dziecka (Filipiak, 2015). Teksty wpisują się w problematykę numeru czasopisma, omawiając działania wspierające rozumiane bardzo szeroko i przekrojowo, odnoszące się do różnych środowisk wychowawczych i edukacyjnych. Przedstawiają i charakteryzują formy pomocy, którymi powinien zostać objęty uczeń, by jego edukacja była efektywna i trwała. Ukazują wielokierunkowość wsparcia uwzględniającego nie tylko działania sformalizowane, ale i te dodatkowe, których efekty są pożądane społecznie. Joanna Skibska