Tom 2 Nr 5 (2015)

Jest jeden idealny język, wyższy ponad wszystkie narzecza ludzkie i ponad style różnych kultur: tym językiem jest muzyka.

Fryderyk Wilhelm Nietzsche

Muzyka zawsze była obecna w życiu człowieka różnych kultur i epok. Była i jest nadal jego duchową wartością. Kontakty z muzyką dają potencjalną możliwość urzeczywistnienia jej wartości i wykorzystania w rozwoju i edukacji człowieka, zwłaszcza młodego pokolenia, w różnych formach, tj.: poprzez czynne uprawianie muzyki, poprzez słuchanie muzyki i przyswajanie wiedzy o niej, a także poprzez próby jej tworzenia. Wymienione formy aktywności muzycznej zawierają w sobie znaczący potencjał pedagogiczno- -artystycznych oddziaływań i mają ogromne znaczenie dla wszechstronnego rozwoju człowieka. Muzyka, jako dziedzina sztuki, jest bowiem, cytując K. Olbrycht: „[…] wyostrzonym doświadczeniem wartości przekazywanej w określonej formie, odwołującym się, podobnie jak działanie pedagoga, głównie do wrażliwości na świat wartości. Wprowadza ona drugiego człowieka zwanego odbiorcą sztuki w sferę intensywnego doświadczania tych wartości, które przeżył, wybrał i wykreował artysta, tych, na które chciał »wskazać«, a także tych, które w jego działaniu »wyostrzył« czas, kultura, aktualne konteksty”1 . Oznacza to, że edukacja muzyczna, tradycyjnie rozumiana jako przygotowanie do świadomego i twórczego korzystania z dóbr kultury muzycznej, do odbioru, rozumienia i współtworzenia wartości muzyki2 , wobec zmian, które dokonały się w przestrzeni społeczno-kulturowej, wymaga nowego spojrzenia na jej cele i zadania. Ukształtował się bowiem zupełnie nowy model uczestnictwa w kulturze i zrodził nowy typ uczestnika kultury3 , w tym kultury muzycznej. Budowanie modelu nowoczesnej edukacji muzycznej, zdolnej do sprostania wyzwaniom współczesności, wymaga większej niż dotychczas koncentracji na zmianach, które się dokonały, oraz nowego spojrzenia na powinności edukacyjne nauczyciela. Jej istota pozostaje jednak niezmiennie ta sama, edukacja muzyczna „[…] kształtuje stan jednostkowej i zbiorowej świadomości, poziom oczekiwań, potrzeb estetycznych, indywidualny obraz rzeczywistości, społeczną kondycję kulturową, stan kultury muzycznej, określa sens obecnych na jej gruncie działań muzycznych. Jej istota – pokazać muzykę jako sztukę. Taką, jaką ona jest. Tyle. Tylko i aż tyle”4 . Wobec zasygnalizowanych wyżej dylematów „wczorajszej” i „dzisiejszej” edukacji muzycznej w niniejszym numerze „Kontekstów Pedagogicznych” podjęto próbę refleksji nad szansami i zagrożeniami, a także ograniczeniami i perspektywami, przed którymi stoją zarówno badacze, jak i nauczyciele edukacji muzycznej. Możemy tu odnaleźć rozważania nad wybranymi problemami teoretycznymi w zakresie edukacji muzycznej, ale też przykłady diagnozy wybranych przestrzeni kultury muzycznej oraz analizy szczegółowych problemów szkolnej i pozaszkolnej rzeczywistości edukacyjnej. Wielość stanowisk teoretycznych i podejść metodologicznych zaproponowanych w niniejszej publikacji ukazuje różnorodność kontekstów analizowanej teoretycznie i badanej empirycznie przestrzeni edukacji muzycznej. Myślą przewodnią prac poglądowych oraz zaprezentowanych wyników badań empirycznych i doniesień z praktyki jest uświadomienie czytelnikom potrzeby rozwijania wrażliwości estetycznej człowieka od wczesnego dzieciństwa, problemu odbioru dzieła muzycznego i związanego z nim procesu kształtowania się doświadczenia estetycznego oraz kwestii społeczno-kulturowego kontekstu kształtowania dzieł sztuki i sposobów ich odbioru. W swych wywodach teoretyczno-badawczych autorzy skupili się na ukazaniu roli wartości osobowych w kontekście kształtowania sfery psychicznej, emocjonalnej i charakterologicznej osobowości osób w różnym wieku, tj. dzieci poddanych oddziaływaniom terapeutycznym, studentów i osób w okresie „późnej dorosłości”. Opracowania zamieszczone w niniejszym numerze „Kontekstów Pedagogicznych” mogą zainteresować zarówno badaczy zagadnień współczesnej edukacji muzycznej, którzy być może znajdą tu wiele inspiracji do poszukiwań badawczych, jak i animatorów, nauczycieli czy studentów pragnących samodzielnie kreować własną praktykę edukacji muzycznej.

Rafał Majzner